Od 23 kwietnia 2022 r. obowiązuje w Polsce ustawa o obronie Ojczyzny (Dz.U. 2022.2305, t.j. z 2022.11.14), (dalej: „ustawa o obronie Ojczyzny”), która wprowadziła m.in. nowy podział rodzajów służb wojskowych, w tym dobrowolną zasadniczą służbę wojskową. W związku z nowymi przepisami Klient Kancelarii postawił konkretne pytanie, na gruncie konkretnego stanu faktycznego, co z kolei skłoniło mnie do przedstawienia w ramach niniejszego wpisu informacji na temat ochrony stosunku pracy pracownika powołanego do dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej.
Stan faktyczny kształtował się następująco:
Pracodawca zatrudnia pracownika na czas nieokreślony. Pracownik decyzją administracji wojskowej został powołany do dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej na pełny okres pełnienia służby. W związku z tym, Pracodawca udzielił pracownikowi – zgodnie z jego wnioskiem – urlopu bezpłatnego w celu udziału w wymaganych szkoleniach. Po zakończeniu pierwszego etapu służby – podstawowego szkolenia – pracownik powrócił do pracy i oczekuje na rozpoczęcie drugiego etapu służby, czyli tzw. szkolenia specjalistycznego. Powstało zatem pytanie, czy w okresie od dnia powrotu pracownika do pracy po zakończeniu szkolenia podstawowego do dnia rozpoczęcia szkolenia specjalistycznego Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę z tym pracownikiem?
Rodzaje służb wojskowych
Służba wojskowa zgodnie z nową ustawą o obronie Ojczyzny dzieli się na czynną służbę wojskową i służbę w rezerwie.
A. Czynna służba wojskowa polega na pełnieniu:
- zasadniczej służby wojskowej, w ramach której wyróżniamy dobrowolną zasadniczą służbę wojskową i obowiązkową zasadniczą służbę wojskową;
- terytorialnej służby wojskowej;
- służby w aktywnej rezerwie w dniach tej służby oraz odbywaniu ćwiczeń wojskowych w ramach pasywnej rezerwy;
- zawodowej służby wojskowej;
- służby w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny.
B. Z kolei, służba w rezerwie dzieli się na aktywną rezerwę i pasywną rezerwę.
W opisywanym stanie faktycznym pracownik został powołany do dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej, która trwa 12 miesięcy i polega na odbyciu:
→ szkolenia podstawowego w wymiarze do 28 dni zakończone przysięgą wojskową i wydaniem książeczki wojskowej oraz
→ szkolenia specjalistycznego połączonego z wykonywaniem obowiązków na stanowisku służbowym albo w trakcie kształcenia do zawodowej służby wojskowej, w wymiarze do 11 miesięcy.
Ochrona stosunku pracy
Ustawa o obronie Ojczyzny wprowadza szereg zasad zmierzających do ochrony stosunku pracy osób powołanych do czynnej służby wojskowej. Zostały one uregulowane przede wszystkich w art. 303-305 ustawy. Przy czym wskazane przepisy należy interpretować w ten sposób, że art. 303 wprowadza ogólne zasady dotyczące ochrony stosunku pracy osoby powołanej do pełnienia zasadniczej służby wojskowej albo terytorialnej służby wojskowej. Z kolei art. 304 i 305 stanowią regulacje szczególne odnoszące się odpowiednio do osób powołanych do dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej i osób powołanych do terytorialnej służby wojskowej. Przepisy art. 303 znajdują odpowiednie (a nie wprost) zastosowanie w przypadku osób powołanych do dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej.
A. Zasady ogólne – art. 303 ustawy o obronie Ojczyzny
- Pierwszą ogólną zasadą jest to, że stosunek pracy z osobą powołaną do pełnienia zasadniczej służby wojskowej albo terytorialnej służby wojskowej może być rozwiązany tylko za zgodą pracownika, chyba że:
- osoba powołana do wskazanej służby jest związana z pracodawcą umową o pracę na okres próbny lub na czas określony nie dłuższy niż 12 miesięcy;
- zachodzą uzasadnione przesłanki rozwiązania stosunek pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika oraz
- w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.
- Drugą ważną, ogólną zasadą jest to, że jeżeli okres dokonanego przez pracodawcę lub przez pracownika wypowiedzenia stosunku pracy upływa po dniu powołania pracownika do służby, wypowiedzenie staje się bezskuteczne. W tym przypadku rozwiązanie stosunku pracy może nastąpić tylko na żądanie pracownika.
B. Zasady szczególne dotyczące dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej – art. 304 ustawy o obronie Ojczyzny
- Wskazana wyżej punkcie A.1 ochrona przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy przez pracodawcę w zakresie w jakim odnosi się do pracowników powołanych do dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej dotyczy okresów:
- od dnia poinformowania pracodawcy o terminie rozpoczęcia szkolenia podstawowego do dnia jego zakończenia oraz
- w okresie trwania szkolenia specjalistycznego, a także
- przez okres 12 miesięcy od dnia zakończenia szkolenia specjalistycznego.
Przy czym warto zaznaczyć, 12 miesięczna ochrona od dnia zakończenia szkolenia specjalistycznego przysługuje niezależnie od pozytywnego ukończenia takiego szkolenia. Zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Obrony Narodowej z dnia 30 listopada 2022 r.: „rzeczony okres 12 miesięcy szczególnej ochrony stosunku pracy dotyczy wszystkich przypadków zakończenia szkolenia specjalistycznego, niezależnie od tego, czy jego przyczyną było zrealizowanie programu szkolenia, przerwanie służby przez żołnierza, czy też nastąpiło z przyczyn od żołnierza niezależnych, np. zwolnienia z tej służby wskutek ustalenia przez wojskową komisję lekarską niezdolności do służby wojskowe”.
Wskazana ochrona nie dotyczy/nie obowiązuje:
- umów o pracę zawartych na okres próbny albo na czas określony nie dłuższy niż 24 miesiące, a także
- w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy oraz
- w sytuacjach uzasadniających rozwiązanie umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia z winy pracownika oraz
- w sytuacji rozwiązania umowy o pracę w trybie ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. z 2018 r. poz. 1969) (czyli zwolnienia grupowe).
- Odnosząc zasadę opisaną w punkcie A.2 powyżej odpowiednio do okresów ochronny pracownika powołanego do dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej, należy wskazać, że wypowiedzenie stanie się bezskuteczne, jeżeli okres dokonanego przez pracodawcę lub przez pracownika wypowiedzenia stosunku pracy upłynie:
- w dniu poinformowania pracodawcy o terminie rozpoczęcia szkolenia podstawowego i w okresie do dnia jego zakończenia;
- w okresie trwania szkolenia specjalistycznego;
- w czasie 12 miesięcy od dnia zakończenia szkolenia specjalistycznego.
- Ważną zasadą jest, że osoby pozostającej w stosunku pracy i odbywającej szkolenie podstawowe lub szkolenie specjalistyczne w ramach powołania do dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej udziela się urlopu bezpłatnego na czas trwania szkolenia;
- Okres odbywania dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej wlicza się do okresu odbywania służby wojskowej albo do okresu zatrudnienia w rozumieniu przepisów prawa pracy.
Odpowiadając zatem na postawione na wstępie pytanie, należy stwierdzić, że we wskazanym okresie dopóki pracownik nie rozpocznie i nie będzie odbywał szkolenia specjalistycznego przewidzianego dla dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej jego stosunek pracy nie podlega ochronie przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem zagwarantowanej ustawą o obronie Ojczyzny. W tym czasie istnieje możliwość rozwiązania umowy o pracę zgodnie z obowiązującymi przepisami Kodeksu pracy.
Katarzyna Ludwichowska
radca prawna
Jeżeli potrzebujesz indywidualnej pomocy prawnej w zakresie prawa pracy, zapraszamy do kontaktu: [email protected]
